Caracterización inmunofenotípica del cáncer de cuello uterino asociado a la infección por Virus Papiloma Humano (HPV)

Author

Toro de Méndez, Morelva C.

Director

Llombart Bosch, Antonio

Date of defense

2006-09-11

ISBN

9788437066356

Legal Deposit

V-4917-2007



Department/Institute

Universitat de València. Departament de Patologia

Abstract

Se llevó a cabo un estudio inmunohistoquímico incluyendo un panel de 18 biomarcadores y un estudio molecular en 81 biopsias de cáncer de cuello uterino (59 carcinomas epidermoides y 19 adenocarcinomas cervicales) diagnosticados en el Servicio de Anatomía Patológica del Hospital Clínico Universitario de Valencia, con la finalidad de realizar la caracterización inmunohistoquímica de esta neoplasia invasora y determinar la presencia de ADN-HPV asociado. El estudio inmunohistoquímico se realizó, en tumores cervicales y tejido cervical benigno como control, mediante la técnica de avidina-biotina, interpretado mediante una escala semicuantitativa. Se determinó la presencia y genotipificación de ADN-HPV, en las muestras neoplásicas, utilizando el método PCR-SPF10/LiPA.<br/>El tipo histológico más frecuente fue el carcinoma epidermoide moderadamente diferenciado (43.5%) y el adenocarcinoma endocervical (42.1%). La edad promedio de las pacientes fue 50.67±13.62 años. Los hallazgos inmunohistoquímicos fueron los siguientes: los carcinomas cervicales mostraron un índice proliferativo (Ki-67/MIB-1) entre moderado y alto; presentaron inmunoreactividad positiva para las proteínas celulares reguladoras ciclina D1, pRb, p16, p21, p27 y ciclina E igual a 32.1%, 30%, 79.5%, 52.5%, 53.2% y 7.7% respectivamente. Respecto a las proteínas apoptóticas, la reactividad ante el anticuerpo contra p53 fue de 3.9%, MDM-2 (100%), Bax (67.5%) y Bcl-2 (3.7%). Las moléculas de adhesión celular cadherina-E, CD44s y CD44v3 estaban sobrexpresadas con localización preferentemente citoplasmática en el 76.6%, 90.9% y 97.5%. La inmunorespuesta para la ubicuitina fue de 98.7%, citoqueratinas (AE1/AE3) 97,5%, CEA 89.7% y telomerasa 52.6%. Se encontraron diferencias estadísticamente significativas en la inmunoreactividad de los tumores en comparación con los controles a excepción de la reactividad de p53, Bcl-2 y CEA; también en cuanto a la reactividad de p27, MDM-2, citoqueratinas, localización celular de la cadherina-E y CD44v3 en los carcinomas de diferentes grados de maduración y en el caso de los subtipos histológicos de adenocarcinoma cervical para Bax, telomerasa y CD44v3. Hallamos correlación en la inmunoexpresión de 1) Ki-67 con p16 (p=0.003), p21 (p=0.023), p27 p=0.032), telomerasa (p=0.012) y ubicuitina (p=0.007). 2) pRb y ciclina D1 (p=0.027), CEA (p=0.050) y CD44s (p=0.009); p53 con ciclina D1 (p=0.011) y CEA (p=0.015). 3) p16/p21 (p=0.046), p16/p27 (p=0.027), p21/p27 (p=0.003), p27/Bax (p=0.015), p27/Bcl-2 (p=0.039) y p16/MDM-2 (p=0.013). 4) ciclina D1 con p21 (p=0.000), CEA (p= 0.000) y Cadherina-E (p=0.001). 5) Cadherina-E cn CD44s (p=0.000), CD44v3 (p=0.013), con MDM-2 (p=0.000) y ubicuitina (p=0.026); CD44s/CD44v3 (p=0.000); CD44v3 y p16 (p=0.007), ubicuitina (p=0.012), telomerasa (p=0.025) y citoqueratinas (p=0.009). 6) Citoqueratinas con p27 (p=0.022), Bax (p=0.007) y Bcl-2 (p=0.009). 7) Telomerasa con p16 (p=0.004), p27 (p=0.037), MDM-2 (p=0.002), CD44v3 (p=0.025) y Ki.67 (p=0.012). En cuanto a la presencia de ADN-HPV en las muestras neoplásicas, el 96.3% (78/81) fueron positivas; de estos, el 59% (46/78) presentó infección única y el 41% (32/78) infección múltiple. El tipo viral específico más frecuente fue el HPV16 (55.13%) seguido de los HPV18, HPV58 y HPV X, en igual porcentaje (1.28%), así mismo el HPV16 fue el tipo viral más frecuente tanto en carcinomas epidermoides (55.9%) como en adenocarcinomas cervicales (52.6%). No encontramos diferencias estadísticamente significativas en la inmunoexpresión del panel de biomarcadores estudiados entre la infección única y múltiple. <br/>El cáncer de cuello uterino asociado a infección por HPV oncogénico se caracteriza porque muestra inmunoreactividad alterada en las principales vías reguladoras del ciclo celular, modulación de las proteínas apoptóticas, inmunolocalización celular anormal de las moléculas de adhesión celular, así como sobrexpresión de CEA y citoqueratinas, intensa degradación de proteínas y activación de la telomerasa. Los tipos histológicos de cáncer de cuello uterino comparten un proceso de carcinogénesis multifactorial en el que está involucrada, comúnmente, la presencia del HPV oncogénico como agente causal necesario para el desarrollo de esta neoplasia.


Molecular and inmunohistochemistry (IHC) studies including eighteen biomarkers were performed in eighty-one cervical cancer biopsies with the aim of performing the IHC characterization and to detect the presence of human papillomavirus (HPV).<br/>IHC studies were performed using benign cervical tissue as control of expression and results were evaluated using a semi quantitative scale. AND-HPV presence was detect and genotyped in each neoplasic sample by using SPF10/LiPA method.<br/>More frequent cancer histologic subtypes were moderately differentiated epidermoid carcinoma (43,5%) and endocervical adenocarcinoma (42,1%). <br/>IHC findings obtained for the tested antibodies are described next. Proliferative index inferred from Ki-67/MIB-1 was between moderate and high. Regulating proteins rendered positive results in different percentages: cyclin D1 (32,1%), cyclin E (7,7%), pRB (30%), p16 (79,5%), p21 (52,5%), p27 (53,2%) and apoptotic proteins: p53 (3,9%), MDM-2 (100%), Bax (67,5%) and Bcl-2 (3,7%). Cellular adhesion molecules: cadherin-E, CD44s and CD44v3 were overexpressed with cytoplasmic localization mainly in 76,6%; 90,9% and 97,5%, respectively. Other tumor related molecules were ubiquitin, cytokeratins (AE1/AE3), CEA and telomerase with 98.7%, 97,5%, 89,7% and 52,6%, respectively.<br/>Statistical analysis showed significant differences between tumours and controls in all antibodies tested with the exception of p53, BCL2 and CEA. When combining the antibodies we established strech association in the inmunoexpression of them. <br/>Presence of AND-HPV was detected in 96,3% of samples showing single infection the 59% and multiple infection the rest of tumours. The most frequent virus type was HPV16 (55,13%) followed by HPV18, HPV58 and HPV X with the same associated frequency (1,28%). HPV16 was the most frequent virus type in both epidermoid and cervical tumours. It was not possible to establish differences between single and multiple infections related to IHC expression profile.<br/>Cervical cancer is characterized by the altered expression of IHC patterns in cellular regulatory pathways affecting apoptotic proteins, cellular cycle, adhesion molecules inmunolocalization, CEA and cytoqueratines overexpression and increase of protein degradation and telomerase activity. Histological subtiypes of cervical cancer share a multifactorial complex process including HPV infection as common tumour agent.

Keywords

SPF10/LiPA; expresión inmunohistoquímica de marcadores; infección por HPV; cáncer de cuello uterino

Subjects

616 - Pathology. Clinical medicine

Knowledge Area

Facultat de Medicina i Odontologia

Documents

toro.pdf

26.09Mb

 

Rights

ADVERTIMENT. L'accés als continguts d'aquesta tesi doctoral i la seva utilització ha de respectar els drets de la persona autora. Pot ser utilitzada per a consulta o estudi personal, així com en activitats o materials d'investigació i docència en els termes establerts a l'art. 32 del Text Refós de la Llei de Propietat Intel·lectual (RDL 1/1996). Per altres utilitzacions es requereix l'autorització prèvia i expressa de la persona autora. En qualsevol cas, en la utilització dels seus continguts caldrà indicar de forma clara el nom i cognoms de la persona autora i el títol de la tesi doctoral. No s'autoritza la seva reproducció o altres formes d'explotació efectuades amb finalitats de lucre ni la seva comunicació pública des d'un lloc aliè al servei TDX. Tampoc s'autoritza la presentació del seu contingut en una finestra o marc aliè a TDX (framing). Aquesta reserva de drets afecta tant als continguts de la tesi com als seus resums i índexs.

This item appears in the following Collection(s)